Γιανίτσαροι (γαμπροί) και Μπούλες (νύφες) και ένοπλοι χορευτές με πάλες (σπαθιά) και προσώπους (γύψινες μάσκες) ξεχύνονται στους δρόμους της Νάουσας και ξεσηκώνουν ντόπιους κι επισκέπτες. Εχει τον τρόπο της αυτή η πόλη να σε κερδίζει πάντα, όλες τις εποχές του χρόνου, ωστόσο τον χειμώνα μοιάζει να φορά το καλύτερο πρόσωπό της! ‘Η πιο σωστά... προσωπείο της!
Οι ολόλευκες ακρώρειες του Βέρμιου, τα δύο χιονοδρομικά κέντρα, η πλούσια ορεινή φύση και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της πόλης σε συνδυασμό με το φημισμένο Καρναβάλι κάνουν την επίσκεψη στην όμορφη μακεδονική πολιτεία μαγευτική.
Ο πρόσωπος (μάσκα) είναι η κυρίαρχη μορφή στο ναουσιώτικο Καρναβάλι.
Οι πρωταγωνιστές του περίφημου ναουσιώτικου Καρναβαλιού ζωντανεύουν την παράδοση, αναβιώνοντας ένα έθιμο που έρχεται από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, όταν στην πόλη κατέβαιναν -με πρόφαση τις Απόκριες- μεταμφιεσμένοι οι ανυπότακτοι Κλέφτες που ζούσαν στα βουνά.
Καθώς ανακατεύονταν με τον κόσμο συγκέντρωναν χρήματα για τον ένοπλο αγώνα, κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη του Τούρκου μουντίρη. Είναι προφανές ότι το Καρναβάλι της Νάουσας έχει τις ρίζες του στη διονυσιακή λατρεία. Ωστόσο στοιχεία για την ιστορία του υπάρχουν από τα μέσα της τουρκοκρατίας και σχετίζονται με το παιδομάζωμα του 1705.
Μέχρι τότε η Νάουσα έχαιρε μιας ιδιότυπης ασυλίας με αποτέλεσμα να μην έχει γνωρίσει ποτέ έως τότε τη βασανιστική αυτή κοινωνική «αφαίμαξη» των υπόδουλων περιοχών. Τη χρονιά εκείνη όμως, αυτό το πρώτο παιδομάζωμα που επιχειρήθηκε να γίνει, κατέληξε σε σφαγή των απεσταλμένων της Πύλης και έγινε η αφορμή να ανέβουν πολλοί Ναουσαίοι στα λημέρια των Κλεφτών, ψηλά στο Βέρμιο.
Στις μέρες μας η αναβίωση του εθίμου ξεχωρίζει για την πιστότητα στο τελετουργικό του. Εντύπωση προκαλούν οι χαρακτηριστικές στολές του «Γιανίτσαρου» και της «Μπούλας», ο πρόσωπος (μάσκα), καθώς επίσης και όλη η διαδικασία της πομπής του μπουλουκιού που έχει ιδιαίτερη σημασία.
Η πομπή των Γιανίτσαρων ξεκινά την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς και το γλέντι κορυφώνεται την τελευταία Κυριακή και την Καθαρά Δευτέρα στην Πλατεία Καρατάσου με υπαίθριο φαγοπότι, ζουρνάδες και τύμπανα.
Παράλληλα οι γιορταστικές εκδηλώσεις που πλαισιώνουν το δρώμενο ξεκινούν από την Τσικνοπέμπτη και πραγματοποιούνται με την ηθική και υλική υποστήριξη του δήμου.
Τα χιονοδρομικά του Βερμίου
Στο κατάφυτο από οξιές όρος Βέρμιο που ορθώνει το παράστημά του πάνω από τη Νάουσα βρίσκονται τα χιονοδρομικά κέντρα Σέλι και 3-5 Πηγάδια. Προσεγγίζονται από ασφάλτινους δρόμους και απέχουν 17 και 18 χιλιόμετρα αντίστοιχα από την πόλη. Στα 3-5 Πηγάδια λειτουργούν 5 πίστες όλων των βαθμών δυσκολίας (Τηλ. 23320 44981-5, www.3-5pigadia.gr ) και στο διάσημο Σέλι 19 πίστες (Τηλ. 23310 49226 www.seli-ski.gr ).
Βόλτα στους δρόμους της πόλης και... του κρασιού
Η Νάουσα προσεγγίζεται εύκολα πλέον από όλες τις μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας χάρη στην Εγνατία οδό. Το σύγχρονο με το παραδοσιακό στοιχείο μπλέκονται στον πολεοδομικό ιστό της, σχηματίζοντας την ενδιαφέρουσα αστική φυσιογνωμία της σημερινής πόλης. Στις συνοικίες Αλώνια και Μεταμόρφωση διασώζονται μερικά από τα περίφημα μακεδονίτικα σπίτια, όπως αυτά του Μουγγρή και του Ματθαίου, αλλά και το χαρακτηριστικό Ρολόι, κτίσμα του 1896, απέναντι από το Δημαρχείο.
Το σημείο από όπου περνούν όλοι ανεξαιρέτως είναι το φυσικό πάρκο του Αγίου Νικολάου που απέχει μόλις 4 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Η κατάφυτη αυτή τοποθεσία στους πρόποδες του Βέρμιου με τα άφθονα πηγαία νερά και το ομώνυμο ξωκλήσι, τον χειμώνα καλύπτεται συνήθως από χιόνι. Εκεί λειτουργούν δημοτικό ξενοδοχείο, καφετέριες και εστιατόρια. Αν ακολουθήσετε τα διαμορφωμένα μονοπάτια και τις μικρές ξύλινες γέφυρες θα ανακαλύψετε πολλά μοναχικά σημεία.
Το παλαιότερο όνομά της Νάουσας ήταν Νιάουστα και πιθανόν να προήλθε από τη Νέα Αυγούστα, ονομασία που έδωσαν στην περιοχή οι Ρωμαίοι.
Αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της είναι τα παλιά υφαντουργεία που ξεκίνησαν να εκμεταλλεύονται την «ευλογία» των τρεχούμενων νερών της από τα μέσα του 19ου αιώνα και γρήγορα αυξήθηκαν εντυπωσιακά. Εκατοντάδες άνθρωποι απασχολήθηκαν στις βιοτεχνίες σε μια ανάπτυξη που συνεχίστηκε μέχρι το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χαρίζοντας στη Νάουσα τον χαρακτηρισμό «μικρό Μάντσεστερ των Βαλκανίων».
Η άλλη μεγάλη παράδοση της Νάουσας είναι η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποιία, η τέχνη των οποίων χάνεται στα βάθη των αιώνων. Γνωστό είναι το κρασί Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητος (ΟΠΑΠ) «Νάουσα» από ξινόμαυρο σταφύλι. Ακολουθώντας τους «Δρόμους του Κρασιού» ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τους αμπελώνες και τις εγκαταστάσεις των οινοποιείων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Μουσείο Οίνου - Αμπέλου που στεγάζεται σε κτίριο της οικογένειας Μπουτάρη και παρουσιάζει όλη την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής στην περιοχή, από τον 17o αιώνα έως τις μέρες μας.
Κατά την περιήγησή σας στην πόλη αξίζει να ανηφορίσετε έως το πάρκο των Εθνομαρτύρων και τους μικρούς καταρράκτες του ποταμού Αράπιτσα -τοποθεσία Στούμπανοι- όπου οι γυναίκες της πόλης ρίχτηκαν στον γκρεμό όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη τους. Ενδιαφέρον έχει επίσης η επίσκεψη στο αξιόλογο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του Δημοτικού Πολιτιστικού Οργανισμού Νάουσας, αλλά και το Λαογραφικό Μουσείο Βλάχων, στην οδό Σοφρωνίου 23, που ιδρύθηκε το 1980 από τον σύλλογο Βλάχων Νάουσας. Πληροφορίες για τα μουσεία στην ιστοσελίδα www.naoussa.gr .
Αρχαιολογικοί χώροι
Από τη Νάουσα αξίζει να κατευθυνθείτε προς το χωριό Κoπανός από όπου μπορείτε να επισκεφτείτε τους εντυπωσιακούς μακεδονικούς τάφους των Λευκαδιτών. Στα μνημεία σώζονται τα αετώματα με τα ανάγλυφα, καθώς και συγκλονιστικά τμήματα τοιχογραφιών με σπουδαίες ζωγραφικές παραστάσεις που διατηρούν τα έντονα χρώματά τους. Σε απόσταση 2 χλμ. από τη Νάουσα βρίσκεται το Νυμφαίο Μίεζας, ο αρχαιολογικός χώρος της Σχολής Αριστοτέλους, όπου δίδαξε ο μεγάλος φιλόσοφος. Εκεί ανεγέρθηκε πρόσφατα ο πολυχώρος Κέντρο Πολιτισμού Σχολής Αριστοτέλους του Δήμου Νάουσας (www.sxoliaristotelous.gr).
Επισκέψιμα οινοποιεία
Μπορείτε να επισκεφτείτε τα οινοποιεία «Μπουτάρη» στο Στενήμαχο, τηλ. 23320-59700, «Κτήμα Κυρ Γιάννη» τηλ. 23320-51.100, «Κτήμα Διαμαντάκου» στη θέση Μαντέμι τηλ. 23320 - 28623, «Φουντή» τηλ.23320- 48255, «Χρυσοχόου» τηλ. 23320-45080, «Βιολογικό κτήμα Μαρκοβίτη» τηλ. 23320-27262, «Καστανιώτη» τηλ. 23320-22516, «Μελιτζάνη» τηλ. 23320- 22742, «Vaeni» τηλ. 23320- 44274, 44597, «Καρυδά» τηλ.23320- 28638, «Δαλαμάρα» τηλ. 23320-28321, 26054, «Τσάνταλη» τηλ. 23320-26.054, «Κτήμα Κελεσίδη» τηλ. 23320-51.066, «Καρανάτσιου» τηλ. 23320-52.223.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Στο Πάρκο Αγ. Νικολάου
Για μια ιδιαίτερη διαμονή επιλέξτε το ξενοδοχείο «Βέρμιο» (τηλ. 23320-29311-4. www.hotelvermio.gr) μέσα στο Πάρκο του Αγίου Νικολάου. Στην είσοδο του Πάρκου βρίσκεται το «Αμπελώνας Βαλταδώρου» (τηλ. 23320-52300 www.hotel-ampelonas.gr ) και λίγο χαμηλότερα προς τη Νάουσα ο ξενώνας «Νικόλας» (τηλ. 23320-52300 www.xenonasnikolas.gr).
Στη Νάουσα
Υπάρχει το «Χαγιάτι», στην οδό Αριστοτέλους (τηλ. 23320-52120), το «Dellagio» (τηλ. 23320-24242- www.dellagio.gr ) κοντά στο πάρκο, το «Παλαιά Πόλη» (τηλ. 23320-52520 www.paleapoli.gr ), το «Φιλίστωρ» (τηλ. 6944 593 842, 6947 685 248, www.filistor.gr) στην Πλατεία Αλωνίων.
ΦΑΓΗΤΟ
Αξίζει να προτιμήσετε το εστιατόριο του ξενοδοχείου «Βέρμιο» τόσο για τη θέση του όσο και για την προσεγμένη κουζίνα του. Το βραδάκι επιλέξτε κάποια από τις παραδοσιακές ταβέρνες μέσα στην πόλη: Το εστιατόριο «Οινομαγειρέματα» (τηλ 23320-23576) στην οδό Βενιζέλου, αγαπημένο των ντόπιων και από τα παλαιότερα της Νάουσας, το «Σπονδή» (τηλ. 23320-22233) στην Πλατεία Καρατάσου με παραδοσιακή μακεδονίτικη κουζίνα και μεγάλη κάβα κρασιών και οι ταβέρνες «Αράπιτσα» (Δημοκρατίας 3, τηλ. 23320-29686) και «Ρακοκάζανο» (συνοικία Στράντζα, τηλ. 23320 -48362).
Κείμενο: Ζερμαίν Αλεξάκη
Φωτογραφίες: Views of Greece-Δήμος Νάουσας
