Ευρυτανία: Χριστουγεννιάτικο όνειρο

?ύο µεγαλοπρεπή βουνά, η Χελιδόνα και η Καλιακούδα, στολισµένα µε έλατα και καστανιές, δύο χωριά, το Μικρό Χωριό – το Νέο και το Παλιό – και το Μεγάλο Χωριό που ευωδιάζουν καµένο ξύλο, και στη µέση ο Καρπενησιώτης και ο παραποτάµιος Γαύρος, πάνω στον δρόµο για τον Προυσό, ετοιµάζονται να υποδεχθούν το όνειρο των Χριστουγέννων

«Λίγο λίγο τα σπαρμένα κατατόπια υποχωρούν στην ατόφια βλάστηση, που ανεβαίνει ψηλόκορμη από τα σπλάχνα της πέτρας. Οι συνοικισμοί των ανθρώπων διαγράφουν το δειλό και αβέβαιο σχήμα τους σαν απροσδόκητα νησάκια που προσπαθούν να διατηρήσουν την ισορροπία τους σ’ ένα πράσινο πέλαγος, σε μια θάλασσα που ηρεμεί ώσπου να έρθει η στιγμή να εξαπολύσει τη θύελλά της. Ο τόπος όλος είναι γεμάτος εδώ καστανιές, εκεί έλατα. Είναι και τούτες κ’ εκείνα πλασμένα από την πνοή των αδυσώπητων χειμώνων και πυργώνουν το κορμί τους και στέρεο και ενάερο, διψασμένο για ήλιο, μα και υπομονετικό στο μαστίγωμα της μπόρας και του χιονιά. Είναι ένα θαυμάσιο θέαμα τώρα δα αυτές οι τεράστιες και πανάρχαιες κι ατελεύτητες καστανιές, που δένουν στο μαλακό φως των υγρών φαραγγιών τον πράσινο αγκαθωτό καρπό τους, μια μπουκιά λευκής ψίχας γεμάτης σπιτική θαλπωρή και στοργή. Κ’ είναι άλλο τόσο θαυμάσια τα έλατα, που στέκονται ασάλευτα στ’ απόκρημνα ύψη σαν κατάρτια με ανοιγμένα πανιά (…)». Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, «Ελληνικοί Ορίζοντες»

Έλατα να δεις

Στην άλλη άκρη της σήραγγας «Π. Μπακογιάννης» ανοίγεται ένας κόσμος πολύ διαφορετικός από αυτόν που συναντάς ανηφορίζοντας την πλαγιά του Τυμφρηστού. Αυτόν τον κόσμο συνθέτουν τα ψηλά βουνά – το Βελούχι, η Χελιδόνα, η Καλιακούδα, τα Άγραφα –, τα πέτρινα χωριά, τα βουερά ποτάμια – ο Κρικελοπόταμος και ο Καρπενησιώτης που ενώνονται στα Διπόταμα για να σχηματίσουν τον Τρικεριώτη.

Αυτός ο ζωηρός ποταμός κυριαρχεί στις μνήμες μας από την Ευρυτανία, καθώς σε ένα από τα αρχικά βήματα του ράφτινγκ, με οδηγό τον Μιχάλη Τσουκιά της Trekking Hellas, βρεθήκαμε σχεδόν όλοι οι επιβάτες της βάρκας στην παγωμένη αγκαλιά του ποταμού, με κομμένη την ανάσα, να μας στροβιλίζει η απίστευτη δύναμη του νερού χωρίς να χάσουμε και το κουπί μας.

Τελικά σωθήκαμε όλοι και τερματίσαμε με μεγάλη περηφάνια μια διαδρομή 3ου βαθμού εκείνη την ώρα, κάτω στη γέφυρα, στο ύψος του χωριού Σαρκίνη. Μια άλλη δυνατή εμπειρία της Ευρυτανίας ήταν η ανάβαση με οχήματα 4Χ4 στον ποταμό Ταυρωπό. Μετά αφήσαμε την κοίτη του ποταμού που εκβάλλει στη λίμνη των Κρεμαστών και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε σε έναν ξεχασμένο κόσμο την πλαγιά της Χελιδόνας, ως πάνω ψηλά στα άγνωστα χωριά τότε Παπαρούσι και Φιδάκια.

Πριν από τα Φιδάκια βγάλαμε φωτογραφίες με τη λίμνη στο βάθος, που κανείς δεν πίστευε ότι αυτό το τοπίο υπήρχε στην Ελλάδα. Πάντα αναρωτιόμουν τι να έγινε το Παπαρούσι. Φωτογράφιζα τρεις γυναικείες φιγούρες που είχαν στο φόντο τους και ένα γαϊδουράκι. Η μία ρώτησε την άλλη: Γιατί μας φωτογραφίζει αυτός; Και η άλλη απάντησε: Για να πάρει τις φωτογραφίες στην Αθήνα και να γελάνε. Είχε δίκιο, από την ανάποδη. Πράγματι γελάμε όταν τις βλέπουμε, αλλά από ευτυχία που είχαμε την τύχη να κρατήσουμε τόσο αυθεντικές φωτογραφίες. Κανείς δεν μένει πια στο Παπαρούσι.

Τώρα είδαμε αυτόν τον ιδιαίτερο κόσμο της Ευρυτανίας διαφορετικά. Καθώς πλησιάζουν οι γιορτές, είδαμε τα ψηλά βουνά στολισμένα με εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δένδρα. Το 70% της Ευρυτανίας καλύπτεται από έλατα και αυτά είναι το 1/3 όλων των ελατοδασών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Οι καστανιές δίνουν τα κάστανα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι και ο τόπος εισχωρεί σε πλήθος άλλες γεύσεις που μπορεί να βρεθούν στο γιορτινό μενού. Γενικώς η ευωδιά της γιορτής υπάρχει διάχυτη στην ατμόσφαιρα.

«Η σκληρή συµφωνία των βουνών ξετυλίγει τη µαγευτική αρµονία της από το Μεγάλο Χωριό» γράφει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος. Το Μεγάλο Χωριό έχει πιάσει την πλαγιά της Καλιακούδας και το Νέο Μικρό Χωριό το πιο χαµηλό σηµείο της Χελιδόνας. Πιο πάνω το Μικρό Χωριό έχει την αίσθηση του παλιού. Είχε εγκαταλειφθεί µετά την τραγωδία µε τις κατολισθήσεις, αλλά τώρα επιστρέφουν ξανά κάτοικοι στα σπίτια που δεν θάφτηκαν κάτω από τα χώµατα.

Ανάµεσα στα δύο βουνά περνά ο Καρπενησιώτης ποταµός. Κάποια σπίτια λες και κατρακύλησαν από τα δύο χωριά ως την Ποταµιά και έφτιαξαν τον Γαύρο. Ανάµεσά τους περνά ο δρόµος για τον Προυσό που µετά κατεβαίνει στην Τριχωνίδα και στο Αγρίνιο. Καθώς είναι πέρασµα, έχουν αναπτυχθεί δεξιά του δρόµου καταστήµατα µε τουριστικά εµπορεύµατα, αλλά και τοπικά προϊόντα, όπως κάστανα, καρύδια, µήλα, γλυκά του κουταλιού.

Αριστερά, προς το ποτάµι, υπάρχουν ονοµαστές ταβέρνες, όπως το «Πέταλο» και το «Σπίτι του Ψαρά», το οποίο σερβίρει φηµισµένη πέστροφα, ψητή ή τηγανητή, αλλά και χόρτα άγρια, χορτόπιτες, τυρόπιτες, κουνέλι, κόκορα µε χυλοπίτες, κατσικάκι λαδορίγανη στο πήλινο, αγριογούρουνο στιφάδο, τσίπουρο δικό τους και ωραίο µπακλαβά.

Εδώ σε φέρνει µια διαδροµή µέσα στην Ποταµιά του Καρπενησιώτη, η οποία αρχίζει από το Καρπενήσι και η πρώτη διακλάδωση δεξιά οδηγεί στο ιστορικό χωριό Κορυσχάδες (5 χλµ.) µε το Μουσείο για την Εθνική Αντίσταση στους Γερµανούς και Ιταλούς το 1940-1944, η επόµενη αριστερά για το Κλαυσί (7 χλµ. από το Καρπενήσι) και η επόµενη δεξιά για το Βουτύρο (8 χλµ. από το Καρπενήσι), µε τη µεγαλύτερη εκκλησιά της Ευρυτανίας, ενώ η επόµενη διακλάδωση, επίσης αριστερά, τραβά για Νόστιµο (11 χλµ. από το Καρπενήσι).

Το Νέο Μικρό Χωριό ακουµπά σχεδόν τον δρόµο στα δεξιά του (14 χλµ. από το Καρπενήσι), ενώ το Μεγάλο Χωριό βρίσκεται άλλα 7 χλµ. αριστερά. Το Παλιό Μικρό Χωριό βρίσκεται 3 χλµ. µετά το Νέο Μικρό Χωριό, στην πλαγιά της Χελιδόνας.

Στο Νέο Μικρό Χωριό η ταβέρνα του Νασιόπουλου («Το Χωριάτικο»), στην πλατεία, ήταν πάντα το στέκι της απόλυτης κρεοφαγίας. Στην κουζίνα µόλις έχει βγει ζεστό το µικροχωρίτικο µπακλαΐ (µπακλαβάς) της κυρίας Βασιλικής. Η σπεσιαλιτέ του καταστήµατος, το αρνάκι σούβλας, έχει κατεβεί από την ψησταριά και τεµαχίζεται. Έτοιμα το κοκορέτσι, το κοντοσούβλι, το αγριογούρουνο και το ζαρκάδι στιφάδο, το ζυγούρι στη γάστρα µε φρέσκια ντοµάτα και τυριά. Στην ψησταριά «βασανίζονται» ακόµη τα ωραία λουκάνικα και τα µπιφτέκια. Ο µπακλαβάς είναι για το τέλος.

Στο Νέο Μικρό Χωριό είναι χαρακτηριστική η µυρωδιά του χειµώνα, του καµένου ξύλου στο τζάκι, που αναδίδεται από τις πέτρινες καµινάδες πάνω στις κεραµοσκεπές. Καθώς ο αγέρας σε παρασέρνει µαζί µε τα ξερά φύλλα, φαντάζεσαι µέσα στα σπίτια ζεστή γωνιά, στρωµένη χαλιά, όπου καίει συνεχώς το τζάκι.

?εν έχεις, παρά να ακολουθήσεις την ευωδιά της θαλπωρής µέχρι την κορυφή του χωριού και να µπεις στη µεγάλη σάλα του ξενοδοχείου «Hellas Country» όπου το µεγάλο τζάκι στο κέντρο της ακτινοβολεί αυτή την ατµόσφαιρα. Όχι µια, αλλά πολλές ζεστές γωνιές δηµιουργούν οι διαφορετικού ύφους καναπέδες, τα φωτιστικά και τα κεριά, µαζί µε τα πολύχρωµα χαλιά.

Οι χειµωνιάτικες εικόνες ακολουθούν έξω από τους γυάλινους σχεδόν τοίχους της σάλας την ηµερήσια διαδοχή τους στον κήπο και τα απέναντι βουνά, η αίσθησή τους κάνει αυτές τις γωνιές ακόµη πιο ζεστές. Η ζεστασιά του χώρου, που την τονίζουν οι κουρτίνες που σέρνονται στο πάτωµα, σε ακολουθεί και στους ορόφους και µπαίνει µαζί σου στα δωµάτια, µε τη δική του προσωπικότητα το καθένα και τις σουίτες.

Η κόκκινη σουίτα είναι όντως τόπων ονείρων, καθώς από τις εκτεταµένες γυάλινες επιφάνειες η θέα προς το χωριό και τα βουνά είναι υπέροχη. Κάτω στο εστιατόριο «Μεσάντρα» κοχλάζουν ο τραχανάς, τα φασόλια και σιγοψήνεται το χοιρινό στη γάστρα. Εκεί σερβίρεται και το πρωινό σε µπουφέ µε σπιτικό κέικ, ρυζόγαλο, µαρµελάδες, τηγανίτες, εγχώρια αλλαντικά και αβγά, κ.ά.  («Hellas Country Hotel», τηλ. 22370 41570-1, www.hellascountry.gr)

Βρεθήκαµε στην αφετηρία µιας πανέµορφης διαδροµής µέσα στα έλατα, η οποία ξεκινά από το Μεγάλο Χωριό και κάνει τον γύρο του βουνού που κάποτε είχε πολλές καλιακούδες και γι’ αυτό ονοµάστηκε κι έτσι, Καλιακούδα. Η διαδροµή καταλήγει στον Προυσό και επιστρέφει στο Νέο Μικρό Χωριό, συµπληρώνοντας 70 χλµ., από τα οποία το κοµµάτι Καστανιά, Προυσός, Νέο Μικρό Χωριό (περίπου 27 χλµ.) είναι άσφαλτος.

Στο τιµόνι του οχήµατος 4x4 είναι ο ?ηµήτρης Σταλίκας, υπεύθυνος της Trekking Hellas Ευρυτανίας, που όπως συµβαίνει µε τους οδηγούς της Trekking γνωρίζει τη διαδροµή καλύτερα από το σπίτι του, όπως λέει και ο ίδιος. Ανηφορίζουµε στην πλαγιά του βουνού που είναι κτισµένο το Μεγάλο Χωριό, το οποίο προσφέρει πολύ ωραίες εικόνες των παραδοσιακών του σπιτιών και της εκκλησιάς του µε φόντο τα απέναντι ψηλά βουνά.

Από τον αυλόγυρο της εκκλησιάς της Αγίας Παρασκευής η θέα είναι καταπληκτική. Εδώ συναντιούνται το πανηγύρι και η τραγωδία, όπως συµβαίνει σχεδόν πάντα στην Ελλάδα. Στις 20 Αυγούστου γίνεται µεγάλο πανηγύρι γύρω από το µνηµείο που στέκει εκεί για να θυµίζει τη µάχη της Καλιακούδας, το 1823, στην οποία χάθηκαν εκατοντάδες παλικάρια από το Σούλι και τη Ρούµελη, σηµείο απ’ όπου οι Τούρκοι πέρασαν τελικά για να κατηφορίσουν προς το Μεσολόγγι.

Πριν, κοντά στο Καρπενήσι, σκοτώθηκε ο ήρωας Μάρκος Μπότσαρης στη νικηφόρα για τους Έλληνες µάχη του Κεφαλόβρυσου. Τι να κάνουµε; Θα πρέπει να συνηθίσουµε να πορευόµαστε ανάµεσα στις δυσκολίες των τραγωδιών και στη χαρά που δίνει η οµορφιά του τοπίου που εξελίχθηκαν οι τραγωδίες, όπως εδώ όπου η θάλασσα των ελάτων κυµατίζει πάνω στις πλαγιές. Μια τέτοια πλαγιά αφήνει να φανεί αργότερα το Νέο Μικρό Χωριό, πέρα, στα χαµηλώµατα της Χελιδόνας.

Τα πυκνά έλατα µε τις σουρεαλιστικές ρίζες αρχίζουν να αραιώνουν και να γίνονται µοναχικές φιγούρες όσο ανεβαίνουµε στην αλπική ζώνη και πλησιάζουµε το διάσελο της Καλιακούδας, στα 1.700 µ. υψόµετρο, 15 χλµ. από το Μεγάλο Χωριό. Ο δρόµος ανεβαίνει σαν µια απίθανη κορδέλα, χάνεται στην οµίχλη στην κορυφή και αρχίζει να κατεβαίνει µε τον ίδιο τρόπο.

Οι ωραίες εικόνες εκτυλίσσονται µονότονα µέχρι τη βρύση του µπαρµπα-Σπύρου, πριν από τα παλιά ?ολιανά και νυν Στουρνάρα, 5 χλµ. µετά το διάσελο. Το αποµονωµένο χωριό είναι έρηµο τον χειµώνα, αλλά κάποτε πολλοί άνθρωποι ζούσαν εδώ. Φαίνονται τα ίχνη τους. Ξερολιθιές δηµιουργούν σκάλες σαν σε νησί, όπου καλλιεργούσαν κηπευτικά και καλαµπόκι για εκείνους και για τα ζώα τους. Είναι χαρακτηριστικά τα «πατήµατα» στην ξερολιθιά, στα οποία πατούσαν για να ανέβουν στην επόµενη πεζούλα. Κάτω, φαίνεται µια πεζογέφυρα που ένωνε το µονοπάτι που πάει απέναντι στο χωριό Ροσκά.

Η διαδροµή µας συναντά τον Κρικελοπόταµο, µέσα σε ένα φλογισµένο όργιο χρωµάτων των πλατανιών. Περνά πάνω από µια γέφυρα Μάρλεϊ, της εποχής του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, που συντηρήθηκε και µεταφέρθηκε εδώ. Μία πινακίδα δείχνει την κατεύθυνση της πεζοπορίας µέσα στην κοίτη που οδηγεί στην τοποθεσία Πανταβρέχει (1 χλµ.). Έτσι είχαν αποκαλέσει οι οδηγοί της Trekking ένα στενό πέρασµα του φαραγγιού όπου έπεφταν από πάνω τα νερά σαν αδιάκοπη βροχή.

Το είχαν ανακαλύψει και έφερναν εδώ τα παιδιά από την κατασκήνωση που οργανώνουν κάθε καλοκαίρι πιο πάνω στην Καλιακούδα, για να περπατήσουν και να δροσιστούν. Τώρα, οι σταγόνες της δροσιάς που έχουν παγώσει πάνω στα κλαδιά κάνουν τα δέντρα σαν να έχουν στολιστεί για τις γιορτές, τα κυκλάµινα δίνουν χρώµα στις άκρες του δρόµου και δύο σκίουροι που κινούνται γρήγορα στα κλαδιά προσθέτουν στη ζωντάνια του τοπίου. Έτσι φτάνουµε στη Ροσκά, 4 χλµ. µετά τη γέφυρα.

Η διαδροµή µας συναντά µέσα στα θεόρατα βουνά τον Πρόδροµο, 9 χλµ. µετά τη Ροσκά και µετά (8 χλµ.) την Καστανιά. Το χωριό φαίνεται από απέναντι στην αµφιθεατρική πλαγιά, στην κορυφή της «σκάλας» των χωραφιών που κατεβαίνουν προς τη ρεµατιά. Εκεί κάτω καλλιεργούσαν τα αµπέλια, που το µικροκλίµα ήταν πιο γλυκό.

Πάνω στην κορυφή του χωριού λειτουργεί ο ξενώνας «Ευρύτη» (τηλ. 6982 477.733), γεµάτος εκπλήξεις. Συχνά, στον χώρο υποδοχής, µπροστά στο τζάκι, µαζεύονται τα τραπέζια και οι καρέκλες και διακεκριµένοι καλλιτέχνες δίνουν σχεδόν πριβέ συναυλίες.

Στο εστιατόριο του ξενώνα µαγειρεύονται αγριογούρουνο µε λάχανο ή µε γίγαντες, σούπα µε κοτόπουλα ελευθέρας βοσκής, γίδα βραστή, γίδα στον ξυλόφουρνο, ζυµωτό ψωµί και µουσούτρα ή πίτα της τεµπέλας, η οποία γίνεται µε καλαµποκάλευρο που ζυµώνεται µε ζεστό γάλα και αβγό και ανακατεύεται µε παντοσύναχτα χόρτα, αντίδια, πράσο, πολλά αρωµατικά, φρέσκο κρεµµύδι κ.ά.

Η διαδροµή, µετά την Καστανιά, περνά από τον Τόρνο (7 χλµ.) και βγαίνει πάνω από τον Προυσό (5 χλµ. από τον Τόρνο), προσφέροντας απίθανες εικόνες του µοναστηριού της Παναγίας από ψηλά. Η διαδροµή από τον Προυσό ως το Νέο Μικρό Χωριό (20 χλµ.) δίπλα στον Καρπενησιώτη είναι πανέµορφη. (Trekking Hellas Ευρυτανίας, τηλ. 6978 187.863)

Μιλάµε συχνά για τη γεύση ενός τόπου, γιατί τη λογαριάζουµε ως βασικό συστατικό της εικόνας του. Αν δίναµε τρία αξιοθέατα του Προυσού θα µιλούσαµε για το µοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας, µε το πανελλήνιο προσκύνηµα, για το φαράγγι της Μαύρης Σπηλιάς (που όµως όταν βρέχει, «βρέχει» και πέτρες) και για το αλλαντοποιείο Στρεµµένου.

Το αλλαντοποιείο δεν είναι µόνο αξιοθέατο, αλλά µέσα στις γεύσεις του µπαίνει και το ίδιο το τοπίο. Όπως µας λέει ο ένας εκ των ιδιοκτητών του, ο κ. ?ηµήτρης Παπαδόπουλος, αυτό είναι ένα παραδοσιακό αλλαντοποιείο της Ευρυτανίας. Παράγει αλλαντικά φυσικής ωρίµασης και προϊόντα γαστρονοµίας. Τα προϊόντα φυσικής ωρίµασης εκτίθενται για µεγάλο χρονικό διάστηµα και για πολλές ώρες κάθε βράδυ στον αέρα του βουνού που κατεβαίνει σαρώνοντας τα ελατοδάση, και στις µυρωδιές και την υγρασία του.

Για αυτό, συν τα εγχώρια υλικά, ο τόπος µπαίνει µέσα στο σαλάµι –χωρίς συντηρητικά, όπως και όλα τα προϊόντα– µόνο από µπούτι χοιρινό, γάλα και µπαχαρικά (χωρίς πιπέρι) που ωριµάζει επί τρεις µήνες, στα παραδοσιακά λουκάνικα µε πράσο, στο µπέικον από πανσέτα που καπνίζεται από τρία είδη ξύλου της περιοχής (δρυς, οξιά, πουρνάρια) και στο φηµισµένο προσούτο που ωριµάζει για δέκα µήνες.

Τα προϊόντα γαστρονοµίας είναι το χοιροµέρι κρασάτο που ετοιµάζεται στο φούρνο µε ξύλα, το πικάντικο χοιρινό φιλέτο, η λόντζα και η πορκέτα – το ολόκληρο γουρουνάκι. Ο κ. Παπαδόπουλος οραµατίζεται την παραγωγή νέων προϊόντων σαλαµιού και προσούτο από το µαύρο γουρούνι που έλκει την καταγωγή του από την αρχαία Ελλάδα, καθώς και προϊόντων κρέατος µε ?3 που προέρχονται από φυσικά υλικά. Τα αλλαντικά ο επισκέπτης µπορεί να τα προµηθευτεί επιτόπου (µαζί µε δικό τους τσίπουρο). Στην Αθήνα υπάρχουν και στο ντελικατέσεν «Βασιλόπουλος», στην οδό Σταδίου.

Αν νομίζετε ότι το χριστουγεννιάτικο τραγουδάκι χαρακτήριζε άλλες εποχές, εδώ στην Ευρυτανία θα έλθει στα χείλη σας σύγχρονο όσο ποτέ. Και είναι σύγχρονο εκατομμύρια χρόνια τώρα – 300 εκατομμύρια, λένε οι επιστήμονες – καθώς είναι το αρχαιότερο δέντρο στη Γη.

Η λεβέντικη κορμοστασιά του έμεινε όρθια ακόμη και την εποχή που στον πλανήτη έπεφταν φλεγόμενοι μετεωρίτες και αφάνιζαν τους δεινόσαυρους. Και μάλιστα οι επιστήμονες μελετούν το επτά φορές περισσότερο DNA αυτού του δένδρου από εκείνο του ανθρώπου, για να βρουν το μυστικό της μακροζωίας του.

Εμείς όμως βλέπουμε αυτή την εποχή στο έλατο το DNA της γιορτής. Λένε ότι το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα στολίστηκε στα Αμπελάκια, την εποχή που αυτό το καταπληκτικό χωριό, πρωτοπόρο στη συνεταιριστική οργάνωση βαφής των υφασμάτωνν, είχε στενότατες σχέσεις με την Κεντρική Ευρώπη και ήταν ανοιχτό στις νέες συνήθειες που έρχονταν από εκεί.

Τα έλατα του Βελουχιού, των Ευρυτανικών Αγράφων, της Καλιακούδας και της Χελιδόνας είναι στολισμένα μεγαλύτερη περίοδο του χρόνου από τις γιορτές των Χριστουγέννων και του Νέου Ετους, και κρατούν στα κλαδιά τους τα δώρα του χιονιού. Εδώ κρύβονται οι πιο ωραίες, ελατοσκέπαστες, διαδρομές στην Ελλάδα…

Οδικώς από την Αθήνα (διόδια Αττικής οδού - Κατεχάκη) το Νέο Μικρό Χωριό απέχει 310 χλμ. και από τη Θεσσαλονίκη 400 χλμ.

Στο Μεγάλο Χωριό, στο κουκλίστικο σπίτι της Ανεράδας (τηλ. 6944 505045, www.anerada.com.gr), στον νέο ξενώνα «Forest Suites» (τηλ. 6970 023242, www.forestsuites.gr).

Στον Γαύρο, στο ξενοδοχείο «Δρυάς» (τηλ. 22370 41131, www.drias.gr ).

Στο Βουτύρο, στη «Βίλα Βιργινία» (τηλ. 22370 80300, www.villavirginia.gr).

Στο Μεγάλο Χωριό, στην ταβέρνα «Αγιος Αθανάσιος», για πίτες και κρέατα, και στο «Γαλακτομπούρεκο» για γαλακτομπούρεκο.

Στο Παλιό Μικρό Χωριό, στη «Χελιδόνα». Στο Νόστιμο, στην κυρά Μαρία για μαγειρευτά φαγητά.

Στο Βουτύρο, στον «Σπίθα» για τηγανιά, μπιφτέκι, παϊδάκια.

Στην Καλλιθέα, στην ομώνυμη ταβέρνα, όπου οι δύο αδελφές μαγειρεύουν μεταξύ άλλων και αγριογούρουνο κυνήγι. Στον Γαύρο, στο «Χαγιάτι» και στη μικρή «Λαδόκολλα».

Στο Καρπενήσι, στο «Εν Ελλάδι».