Απόβραδο στον Μεσσηνιακό

Αναρχες σκέψεις για τη Μεσσηνία Η Μεσσηνία µοιάζει να συνοψίζει το µεσογειακό τοπίο. Συκιές και φραγκοσυκιές ξεφυτρώνουν άναρχα παντού. Κατακόκκινα χρώµατα µε λιόδεντρα, ήλιος, θάλασσα. Αυλές µε κλήµατα, σπίτια πέτρινα και πλίθινα.

Αγρότες µε χαραγµένα πρόσωπα στήνουν καλύβια στη δηµοσιά και πουλάνε ντοµάτες, πατάτες, καρπούζια, κολοκύθια. Γουρουνοπούλες ψήνονται παντού. Κόσµος στα καφενεία. Σφέλα, λαλάγκια, λάδι και κόκορας µε χυλοπίτες.

Γίδια βόσκουν στα ερείπια του κάστρου της Κορώνης που τα χαλάσµατά του βουτάνε στη θάλασσα. Αγροτική ζωή. Οι γυναίκες περιµένουν να πάνε για δουλειά, να µαζέψουν σύκα, ελιές... Ψάρια, χταπόδια. Η Μεσόγειος όπως την είδαν ο Corot, ο Van Gogh, ο Picasso και οι αρχαίοι...

Οι δύο «όχθες» του Μεσσηνιακού Κόλπου έχουν εντελώς διαφορετική φιλοσοφία και αυτή φυσικά αντανακλά στον χαρακτήρα τους. Η ανατολική «όχθη» ακουμπά στον Ταΰγετο και είναι εσωστρεφής. Την εικόνα της ζωγραφίζουν τα βουνά με γήινα χρώματα, με τα χρώματα της ξερολιθιάς.

Η άλλη «όχθη», η δυτική, ακουμπά στη θάλασσα και γι’ αυτό είναι εξωστρεφής και κοσμοπολίτισσα. Στην εικόνα της κυριαρχεί το γαλανό νερό και όλα τα άλλα που δημιουργεί στη συνεύρεσή του με τη στεριά, τους αμμουδερούς κόρφους, τις συνθέσεις των πλεούμενων, την επίσκεψη των ελαιόδενδρων στην ακτή.

Και στις δύο «όχθες» όμως το απόβραδο και το ξημέρωμα στον Μεσσηνιακό είναι μαγευτικά. Και τα δύο τόξα συγκλίνουν στον μυχό όπου βρίσκεται η Καλαμάτα, μια καλή αφετηρία και για τις δύο διαδρομές.

Αυτή που θα κάνουμε τώρα εμείς περιλαμβάνει και έναν από τους γοητευτικότερους αρχαιολογικούς χώρους, την Αρχαία Μεσσήνη, στην Ιθώμη, που έτσι εκτεταμένος καθώς είναι και μέσα στο φυσικό περιβάλλον τον ζεις με την ατμόσφαιρα της κάθε εποχής που θα τον επισκεφθείς. Ετσι πιάνεις το νήμα της ακτής του Μεσσηνιακού μετά το στεριανό νησί, τη Μεσσήνη, ως το φημισμένο κάστρο της Κορώνης.

Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, που η µατιά του πάνω στους «Ελληνικούς Ορίζοντες» µας συντροφεύει σχεδόν σε κάθε µας διαδροµή, έγραφε για την Καλαµάτα: «Οι ελληνικές πολιτείες είναι αξεχώριστα δεµένες µε προαιώνια ιστορικά περιστατικά· σε κάθε βήµα σου υπάρχουν τόποι, ονόµατα, µνηµεία, πέτρες που σου ξυπνούν κοπαδιαστές τις πανάρχαιες και τις παµπάλαιες µνήµες. Πολλές φορές αισθάνεσαι τη διάθεση και την ανάγκη να τις προσπεράσεις· µα πώς να κάµεις που τότε η αίσθησή σου της πολιτείας θα µείνει λειψή, που δε θα µπορείς να είσαι βέβαιος, πως όλα τα είδες, καθώς έπρεπε να τα ιδείς; Να το κάστρο της Καλαµάτας, που βιγλίζει από τα ψηλώµατά του την πολιτεία, το ποτάµι, τον κάµπο, τη θάλασσα, τα βουνά και που σε υποδέχεται µε το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, το αχόρταγο λιοντάρι των δόγηδων, σκαλισµένο στην πύλη του. Αν µπορείς λησµόνησε τους Βενετσάνους, λησµόνησε τους Φράγκους των Βιλλεαρδουίνων και µάλιστα τον Γοδοφρείδο, τον πρώτο Βιλλεαρδουίνο, που γέµισε το Μοριά µε θαυµάσια κάστρα, και το Γουλιέλµο, που τον είπανε “Καλαµάτη”, γιατί γεννήθηκε στην Καλαµάτα και στάθηκεν ένας από τους πιο ευτυχισµένους άρχοντες του πριγκιπάτου της Αχαΐας κι από τους πιο αγαπηµένους σε όλον τον τόπο».

Αλλά στην Καλαµάτα το πιο γοητευτικό απ’ όλα είναι το µέτωπο που έχει προς τον Μεσσηνιακό. Εκεί σεργιανά όλη η ζωή της, και η παράδοσή της και ο πλούτος της και το πνεύµα της. Στην ανατολική παραλία ο Αθανασίου µε το φοβερό εκµέκ είναι υποχρεωτική στάση. Στη δυτική παραλία, πίσω από το λιµάνι, το «Da Francesco» είναι µια πολύ δυνατή ιταλική γευστική εµπειρία, από τις καλύτερες στη χώρα.

Ο Καβάφης ταίριαξε µε µαεστρία τις λέξεις για να πει ότι η διαδροµή είναι κοµµάτι του ταξιδιού, συχνά εξίσου ή και µε µεγαλύτερο ενδιαφέρον από τον προορισµό. Τώρα όµως µας νοιάζει πώς θα πάµε πιο γρήγορα στον προορισµό, τρέχοντας µε µεγάλες ταχύτητες κλεισµένοι ανάµεσα σε µπάρες και οµοιόµορφα πρανή των σύγχρονων αυτοκινητοδρόµων.

Η διαδροµή ως την Καλαµάτα είναι από τις τελευταίες παλαιάς χάραξης, όµως και αυτή παραδίδεται σιγά-σιγά στην ευθεία και στην ταχύτητα. Ηδη το κοµµάτι από την Τρίπολη ως τα Παραδείσια, µε δύο σταθµούς διοδίων και δύο τούνελ, έχει δοθεί από καιρό στην κυκλοφορία.

Το υπόλοιπο κοµµάτι ετοιµάζεται και έτσι βρίσκεται σε χρήση το παλιό, µε όλες τις στροφές και τις οµορφιές του και τις γουρνοπούλες του… Ο ταξιδιώτης µπορεί ακόµη να δει τα Παραδείσια µε τον ωραίο σταθµό του τρένου που δεν περνά ποτέ και τα γραφικά σπίτια, παρά την επέλαση του αλουµινίου, εκατέρωθεν του δρόµου, ο οποίος µε όµορφους ελιγµούς κατηφορίζει προς το ∆ερβένι και µετά για τις στροφές της Τσακώνας.

Αµέσως µετά το ∆ερβένι, στο παντοπωλείο «Τσακώνα» υπάρχει η πρώτη στάση για την παραδοσιακή στην περιοχή γουρνοπούλα και ακολουθούν άλλες τέσσερις ως αυτή στην είσοδο της Καλαµάτας. Στο παντοπωλείο υπάρχουν και άλλα παραδοσιακά προϊόντα, όπως η σφέλλα, ένα λευκό τυρί όπως η φέτα, τα λαλάγγια, αρτοσκευάσµατα που µοιάζουν µε τηγανίτες, το µεσσηνιακό παστό χοιρινό κρέας και το παστέλι.

Ο Αγιος Φλώρος είναι κι αυτός ένα ωραίο χωριό µε παραδοσιακά σπίτια και στα δεξιά του δρόµου υπάρχουν οι πηγές του Πάµισου. Μετά ο τόπος είναι διάσπαρτος από αρχαίες τοποθεσίες, όπως η Αρχαία Θουρία, αριστερά µετά την Ανθεια, και µετά η Νέα Θουρία. Τρία χιλιόµετρα µετά τη Θουρία ο δρόµος αριστερά πηγαίνει για Ιθώµη, Μεσσήνη (5 χλµ.), Πεταλίδι (21 χλµ.) και Κορώνη (48 χλµ.), και αριστερά για Καλαµάτα (3 χλµ.).

Το πρώτο χαρακτικό που πήρε θέση στον τοίχο µου ήταν η λιθογραφία «Απόβραδο στον Μεσσηνιακό» του Τάκη Κατσουλίδη. Μετά µπήκαν και πολλά άλλα χαρακτικά στο σπίτι µου, αλλά το πρώτο είναι πάντα ξεχωριστό.

Και άλλοι καλλιτέχνες κοίταξαν µε περισσή ευαισθησία τις «όχθες» του Μεσσηνιακού, όπως ο χαράκτης Α. Τάσσος. Ο νεότερος απ’ όλους είναι ο ζωγράφος Νίκος Κυριακόπουλος (γεν. 1980). Από τον γενέθλιο τόπο του, τη Μεσσήνη, έκανε για εµάς µια περιδιάβαση στην ακτογραµµή ως την Κορώνη και αποτύπωσε µε πινέλα και λάδια το σκηνικό της ζωής του.

Το αξιοθαύµαστο µε αυτή τη νέα γενιά των καλλιτεχνών είναι ότι και η Νέα Υόρκη για παράδειγµα – ο Νίκος έχει ζωγραφίσει και εκεί – µπορεί να είναι ένα από τα σκηνικά της ζωής του, αλλά δεν σκεπάζουν τις γενέθλιες εικόνες και όσα σηµαίνουν, και µονίµως επανέρχονται σε αυτές για να ξεκινήσουν ό,τι καινούργιο.

Κι αν και φεύγουν µακριά, τα έργα τους συνεχίζουν να µας κάνουν ευτυχισµένους, ακόµη και αυτά που αποτυπώνουν το τέλος εποχής του Μεσσηνιακού και υπάρχει η υποψία της µελαγχολίας του φθινοπώρου. Το βλέµµα του Τάκη Κατσουλίδη (γεν. 1933) πάνω στον Μεσσηνιακό, ο περιηγητής µπορεί να το περιεργαστεί – µαζί µε ολόκληρο το έργο του δηµιουργού – στο Μουσείο Χαρακτικής που φέρει το όνοµά του, στη Μεσσήνη.

Από τους λίγους εν ζωή µαθητές του σπουδαίου δασκάλου Γιάννη Κεφαλληνού, ο Τάκης Κατσουλίδης έχει να επιδείξει πλούσιο χαρακτικό και ζωγραφικό έργο στα περισσότερα από 50 χρόνια που υπηρετεί µε πάθος την εικαστική έκφραση. Στο µουσείο, ο επισκέπτης µπορεί να αρχίσει από την ξυλογραφία «Το σπίτι του καλλιτέχνη», το γενέθλιο σπίτι του στη Μεσσήνη, και να φθάσει ως τις όψεις της Κορώνης.

Τα χαρακτικά του Α. Τάσσου (1914-1985) αποτυπώνουν περισσότερο το ανθρώπινο «τοπίο» της Μεσσηνίας (γεννήθηκε στη Λευκοχώρα) καθώς εστιάζουν κυρίως στους αγρότες, στις ασχολίες τους και στον µόχθο που καταθέτουν σε αυτές. Αυτή την ατµόσφαιρα αποπνέουν τα έργα που υπάρχουν στη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Καλαµάτας «Α. Τάσσος».

Εδώ ο ήλιος ανατέλλει ανάµεσα σε Ιθώµη και Εύα, και η ζωή κυλά σε αρχαία µονοπάτια. Στην πλαγιά της Ιθώµης, οι κάτοικοι του χωριού Μαυροµάτι πίνουν νερό από τη βρύση που πιθανόν ήταν η αρχαία Κλεψύδρα, αυτή που κατά τον Παυσανία τροφοδοτούσε την πηγή Αρσινόη που βρέθηκε µέσα στον αρχαιολογικό χώρο, ανάµεσα στο θέατρο και στην αγορά. Μπροστά από τα σκαλοπάτια τους απλώνεται η καλύτερα διατηρηµένη στην Ελλάδα ελληνιστική πόλη, µε τον ναό της προδωρικής βασίλισσας των Μεσσηνίων, της µυθικής Μεσσήνης.

Μετά το µουσείο, το µονοπάτι που χρησιµοποιούσαν οι αυτόχθονες αγρότες για να πάνε στα κτήµατά τους ελίσσεται ανάµεσα στην ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης. Ζούσαν µε την ιστορία, συνυπάρχουν µε το παρελθόν τους, όπως συνυπάρχουν τα ερείπια των κατοικιών, τα ταφικά µνηµεία, τα δηµόσια κτίσµατα µε τα σπαρτά, τις ελιές και τις συκιές, οι µεγάλιθοι µε την άγρια βλάστηση και οι κίονες µε τα κυπαρίσσια. Ολα είναι συστατικά του τόπου. Και εδώ, αυτός ο τόπος είναι από τους λίγους όπου αυτή η συνύπαρξη δεν διαταράχτηκε και επιπλέον είναι ορατή σε όλο το µεγαλείο της.

«Ο µόνος τρόπος για να ξεφύγουµε από την καθηµερινότητα που µας πνίγει είναι να καταφύγουµε στην απλότητα και στην κληρονοµιά της αρχαιότητας» λέει ο ανασκαφέας της Αρχαίας Μεσσήνης, καθηγητής Πέτρος Θέµελης. Κοντά στην απλότητα, θα προσθέταµε εµείς και την οµορφιά, και θα ξεκινούσαµε από την Καλαµάτα για την Ιθώµη.

Πηγαίνουµε προς Μεσσήνη, ακολουθούµε τις πινακίδες προς Αρχαία Μεσσήνη, και κάπου 23 χλµ. από την Καλαµάτα, στη Λάµπαινα, πηγαίνουµε αριστερά. Τρία χιλιόµετρα µετά υπάρχει πινακίδα που σε βάζει δεξιά στον χωµατόδροµο για τη Μονή Βουλκάνου, αλλά εµείς συνεχίζουµε ευθεία για το χωριό Αρσινόη, 3 χλµ. µετά τη διακλάδωση για τη Μονή Βουλκάνου, απ’ όπου αρχίζει το ορειβατικό µονοπάτι που ανεβαίνει στην Εύα.

Ενα χιλιόµετρο µετά είναι το Μαυροµάτι, όπου ο δρόµος περνά ανάµεσα στα σπίτια του και στον αρχαιολογικό χώρο, ως τον χώρο στάθµευσης µπροστά στην είσοδο της αρχαίας πόλης, 3 χλµ. µετά το χωριό, 33 χλµ. συνολικά από την Καλαµάτα.

Από την «Τρίοδο», όπως λένε οι ντόπιοι τον κόµβο έξω από τη Μεσσήνη όπου ξεκινούν οι δρόµοι για Αρχαία Μεσσήνη, Καλαµάτα και Πύλο, ακολουθείτε τον τελευταίο κλάδο και περνάτε από τα ωραία χωριά Ανάληψη και Βελίκα. Μετά ο κεντρικός δρόµος συνεχίζει για Πύλο και διακλαδώνεται αριστερά για Πεταλίδι.

Εδώ συνεχίζεται η ατέλειωτη αµµουδιά που άρχισε από την Μπούκα, την παραλία της Μεσσήνης, µε την ψιλή άµµο και τα γαλανά νερά. Στο Πεταλίδι ο περιηγητής µπορεί να ξαποστάσει στους καφενέδες στην πλατεία µε τα 18 πλατάνια.

Παντού υπάρχουν εδώ µικρές αγκαλιές του Μεσσηνιακού, αλλά ειδικά από το Καλαµάκι και µετά ο περιηγητής µπορεί να αφήσει το αυτοκίνητό του στην άκρη του δρόµου και να αναζητήσει τον δικό του όρµο. Η Σπηλιά πάντως στο Καλαµάκι είναι από τους πιο γοητευτικούς, µε τον ψηλό βράχο και την πραγµατική σπηλιά του.

Ο Αγιος Ανδρέας και η Νέα Κορώνη είναι τα επόµενα ωραία χωριά που µπορούν επίσης να γίνουν στάσεις για καφέ και γλυκό. Γύρω από την εκκλησιά της Νέας Κορώνης τα παιδιά παίζουν γύρω γύρω και οι µεγάλοι απολαµβάνουν τη θέα του Μεσσηνιακού.

Μετά τα Βουνάρια ο δρόµος στρέφεται προς τα µέσα για να περάσει από τους Κόµπους και το Χαροκοπειό, χωριά που ως και το 1960 έπλαθαν µε µόνο εργαλείο τα χέρια τους τις φηµισµένες «τζάρες», τα πιθάρια µε τα στεφάνια που τώρα υπάρχουν ξεχασµένα και στις δύο «όχθες» του Μεσσηνιακού. Από το Χαροκοπειό η Κορώνη απέχει µόλις 2 χλµ.

Συνήθως µας γοητεύει η ζωή µέσα στο κάστρο στη Μονεµβασιά, στη Ρόδο, στα Ιωάννινα, στη Νάξο. Στην Κορώνη όµως τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Μετρηµένα στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι τα σπίτια που κατοικούνται εντός των τειχών. Ετσι η γοητεία πλέον σεργιανά έξω από το κάστρο, στα σοκάκια µιας στεριανής πολιτείας µε νησιώτικο χρώµα.

Το κάστρο είναι για να το βλέπεις και όχι για να ζεις πια. Μπορούµε όµως αισθανθούµε τον παλµό της παλιάς ζωής του, µπαίνοντας από την κεντρική πύλη, από την πλευρά του λιµανιού, και περπατώντας στη µέση περίπου της διαδροµής ως την πύλη προς την Ελεήστριας, το καλντερίµι που οδηγεί στην άκρη του κάστρου, στους προµαχώνες, όπου µπορούµε να δούµε και τις δύο πλευρές της Κορώνης, και προς το λιµάνι και προς το άλσος.

Ακουµπήσαµε ήδη τους δύο πόλους της Κορώνης. Το ενετικό κάστροπάνω στον βράχο και το γραφικό λιµανάκι µε τις ψαρόβαρκες στα πόδια του. Τα πιο όµορφα φρούρια του Μοριά βλέπουν στη θάλασσα. Υπήρχε εδώ από πολύ παλιά, αλλά οι Βενετοί ήταν εκείνοι οι οποίοι από τον 13ο αιώνα που το κατέλαβαν το ανοικοδόµησαν και το µεγάλωσαν, καθιστώντας το ένα από τα σπουδαιότερα εµπορικά και ναυτικά βενετσιάνικα κέντρα της Ανατολής. Ετσι έγινε η Κορώνη «η αρχόντισσα του Μεσαίωνα».

Οι αρχαιολόγοι λένε ότι αυτό το κάστρο είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγµατα πολεµικής οχυρωτικής τεχνικής. Σήµερα το µεγαλύτερο µέρος του καταλαµβάνουν οι εκκλησίες και τα παρεκκλήσιατης ΜονήςΠροδρόµου,η οποία χτίστηκε στις αρχές του αιώνα µας.

Πάντοτε σε τέτοια µέρη η προκυµαία είναι που κρατά τις εντυπώσεις. Εδώ όµως σε καλούν και τα σοκάκια που ανηφορίζουν στις απάνω γειτονιές και στο κάστρο. Αν σου σβήσουν τη σκέψη, θα νοµίζεις ότι περπατάς σε κάποια νησιωτική χώρα.

Σχέδια µε ασβέστη στα δροµάκια και στα σκαλοπάτια, γλάστρες µε γεράνια και κάπου-κάπου απλωµένα δίχτυα. Αυτή είναι η φανερή σχέση της Κορώνης µε τα νησιά. Υπάρχει όµως και η κρυφή, η άγνωστη. Η εκκλησία της Ελεήστριας µέσα στο σκιερό πάρκο, στην πίσω πλευρά του βράχου, χτίστηκε από καρπάθιους τεχνίτες.

Μια πινελιά από την άκρη του Αιγαίου...

Τις βλέπουµε παντού, στην Εξω και στη Μέσα Μάνη, στα σοκάκια του κάστρου της Μονεµβασιάς, γενικώς σε όλη την Πελοπόννησο. Ωστόσο αυτή η ιδιαίτερη τεχνική κατασκευής πιθαριών µε στεφάνια άνθησε κυρίως εδώ, στις ακτές του Μεσσηνιακού Κόλπου, στα χωριά Πετριάδες, Κόµποι, Βουνάρια και Χαροκοπιό.

Ως το 1960 οι αυτόχθονες µάστορες της Μεσσηνίας αλλά και τα περιπλανώµενα σε όλη την Πελοπόννησο «τσούρµατα» ζύµωναν τον πηλό και έφτιαχναν µε µόνο εργαλείο τα χέρια τους τα µεγάλα πιθάρια των 100 έως και 160 οκάδων που τα ονόµαζαν τζάρες, αλλά και µικρότερα και πήλινα σκεύη.

Αφού τα άφηναν να στεγνώσουν πρώτα µέσα στο εργαστήριο και µετά σε εξωτερικό χώρο, τα «καµίνιαζαν» και τα διακοσµούσαν χρησιµοποιώντας γαλαζόπετρα. Μετά τα κυλούσαν ως τον γιαλό – τα στεφάνια τα προφύλαγαν να µη σπάσουν – απ’ όπου τα παρελάµβαναν οι καπεταναίοι της Κορώνης για να τα εξαγάγουν στην Κρήτη και σ’ όλη τη Μεσόγειο.

Υπολογίζεται ότι σε µία µόνο κατασκευαστική περίοδο στις αρχές του αιώνα µας οι µάστορες έφτιαχναν περί τις 16.000 µικρά και µεγάλα πιθάρια και σκεύη. Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν στο Χαροκοπιό µάντρες που πουλούσαν τέτοια, παλιά, πιθάρια…

Η Κορώνη είναι µια από τις τέσσερις κοινότητες της Ευρώπης που ενήργησε µέσω του Μανιατάκειου Ιδρύµατος για την εγγραφή από την UNESCO της µεσογειακής διατροφής στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της Ανθρωπότητας.

Το λάδι, η βάση της µεσογειακής διατροφής, βγαίνει και από την κορωναίικη ελιά. Γενικώς στις «όχθες» του Μεσσηνιακού ζει η παραδοσιακή διατροφή. Στην περιοχή γύρω από την Κορώνη έφτιαχναν µεγάλα πιθάρια για το λάδι και µικρότερα για το παστό χοιρινό. Τώρα κυκλοφορεί συσκευασµένο, αλλά είναι καλύτερα να αναζητήσετε σπιτικό. Τα γουρούνια τα σφάζουν και επεξεργάζονται το κρέας τους τις Απόκριες.

Ολον τον χρόνο σιγοψήνουν 8 µε 10 ώρες την παραδοσιακή γουρνοπούλα µε την τραγανή πέτσα. Λένε ότι η καλύτερη προσφέρεται στον δρόµο για την Καλαµάτα, στο Ασπρόχωµα.

Αλλά το πιο διαδεδοµένο κρεατικό στην περιοχή είναι ο κόκορας καπαµάς µε µακαρόνια. Η κυρία Ελένη Ταγωνίδη-Μανιατάκη, αντιπρόεδρος του Μανιατάκειου Ιδρύµατος, έχει συµπεριλάβει στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της «Κορωναίικο Συµπόσιο, Παραδοσιακές Συνταγές και Εθιµα της Κορώνης» τη συνταγή της Ειρήνης Π. Σιψά:

1 χωριάτικος κόκορας
2 κουταλιές σούπας ντοματοπελτέ
½ κουταλάκι του γλυκού κανέλα
1 ξυλαράκι κανέλας
4-5 γαρίφαλα
αλάτι, πιπέρι
1 φλ.τσαγιού ελαιόλαδο για τηγάνισμα
1-2 φλιτζάνια τσαγιού νερό
χωριάτικη μυζήθρα τριμμένη
1 πακέτο μακαρόνια Νο 5

Κόβουμε τον κόκορα σε μερίδες και τον αλατοπιπερώνουμε. Σε ένα τηγάνι βάζουμε το λάδι και τον τηγανίζουμε για να ροδίσει απ’ όλες τις πλευρές.

Σε μια κατσαρόλα διαλύουμε τον πελτέ με το νερό και το βράζουμε. Προσθέτουμε τα μπαχαρικά και τα κομμάτια του κόκορα. Τα σιγοβράζουμε για 1 ½ ώρα περίπου ή μέχρις ότου μαλακώσει το κρέας του.

Βάζουμε τα μακαρόνια σε ξεχωριστή κατσαρόλα τόσο όσο να κρατάνε. Τα σουρώνουμε και τα βάζουμε σε μια πιατέλα. Ρίχνουμε από πάνω τη σάλτσα μαζί με τα κομμάτια του κόκορα και πασπαλίζουμε με μυζήθρα.

Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν χειροποίητες χυλοπίτες αντί για μακαρόνια και, αν δεν είχαν κόκορα, έβαζαν πάνω από τα μακαρόνια δύο αβγά μάτια.

Κόκορα με μακαρόνια μπορείτε να βρείτε στο «Πέτρινο», την ταβέρνα με τα ωραία κρέατα της ώρας και τα ψητά κολοκυθάκια στο ύψος της Ανάληψης.

Γουρνοπούλα υπάρχει στο «Ανέκαθεν» στην πλατεία της Μεσσήνης και λαλάγγια θα βρείτε στον φούρνο του uni0394ρούλια. Σφέλλα έχει το παντοπωλείο «Καλυβάς» στην παλιά αγορά της Μεσσήνης.

Οδικώς, από τα διόδια της Κορίνθου η Καλαμάτα απέχει τώρα 170 χλμ.

Οδικώς η Καλαμάτα απέχει από την Αθήνα 234 χλμ. και με το κομμάτι Αθήναιο - Λεύκτρο σύγχρονου αυτοκινητοδρόμου που δόθηκε στην κυκλοφορία – μαζί με δύο νέες σήραγγες – ο χρόνος του ταξιδιού έχει μειωθεί σημαντικά.

Από την Καλαμάτα η Αρχαία Μεσσήνη απέχει 33 χλμ. και η Κορώνη 51 χλμ.

Στην Καλαμάτα, στο ανακαινισμένο, κλασικό για την πόλη, ξενοδοχείο «Classical e-Filoxenia» (τηλ. 27210 23166, classicalhotels.com), στο «Elite» (τηλ. 27210 85303, elite.com.gr), στο «Rex» (τηλ. 27210 21227, rexhotel.gr).

Στο Πεταλίδι, στο «Anaxo Resort» (τηλ. 27220 77222, anaxo-resort.gr) για πραγματική επαφή με τον Μεσσηνιακό.

Στα Βουνάρια, στα διαμερίσματα «Colomides Beach Hotel» (τηλ. 27250 41200, colomides.gr) και στο ξενοδοχείο «Ακτή Περούλια» (τηλ. 27250 41974, aktiperoulia.gr) στην παραλία Περούλια.

Στην Καλαμάτα, στον Βασιλειάδη (πίσω από το Βιοτεχνικό Πάρκο) για ιδιαίτερη κουζίνα με μαγειρευτά και σχάρας.

Στο Μαυρομάτι, στην ταβέρνα «Ιθώμη» για χοιρινή σπάλα στον φούρνο και άλλες παραδοσιακές νοστιμιές με θέα τον αρχαιολογικό χώρο.

Στη Μεσσήνη, στην «Απόλαυση» για σοκολατόπιτα και άλλα γλυκά.

Στους Χράνους, στην «Κιβωτό» για πρόχειρο φαγητό και ποτό και πριν από το χωριό στη «Χελώνα».

Στην Κορώνη, στην ψαροταβέρνα «Καγκελάριος», για χταποδάκι ψητό, αστακομακαρονάδα και όλα τα άλλα καλά του Μεσσηνιακού, μαζί με χοχλιούς μπουμπουριστούς.