ΕΙΝΑΙ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΑΥΤΟΣ;
Οι αρκούδες στη Βόρεια Ελλάδα παραμένουν ξύπνιες και δραστήριες, ενώ θα έπρεπε να βρίσκονται σε λήθαργο από τα τέλη Οκτωβρίου.Οι καλλιέργειες έχουν απορρυθμιστεί εντελώς. Ροδακινιές, δαμασκηνιές και αχλαδιές έχουν ήδη ανθίσει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.Οι προσβολές στα λάχανα από βακτήρια και «εισαγόμενα» έντομα αυξήθηκαν Γενάρη μήνα. Την ίδια στιγμή κουνούπια και κατσαρίδες εξακολουθούν να κόβουν βόλτες ανά τη χώρα. Τα βαγόνια του ΟΣΕ έχουν καταληφθεί από κατσαρίδες σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Οργανισμός αναγκάστηκε να αναζητήσει λύση στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων. Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί:ο θερμός χειμώνας που διανύουμε, πιθανώς απόρροια της κλιματικής αλλαγής,δοκιμάζει την αντοχή των οικοσυστημάτων της χώρας.Ο προηγούμενος Δεκέμβριος ήταν για την Αθήνα ένας από τους δύο πιο θερμούς των τελευταίων 112 ετών. Ο Ιανουάριος μόνο μεσοχείμωνο δεν θυμίζει. Και τα χειρότερα έρχονται:τα αποτελέσματα ευρωπαϊκού προγράμματος δείχνουν ότι σε δέκα χρόνια, δηλαδή από το 2021, θα αυξηθούν η μέση μέγιστη και η μέση ελάχιστη θερμοκρασία τον χειμώνα ως και 2 βαθμούς Κελσίου.
Την περασμένη Τρίτη, μια συνηθισμένη είδηση- για οποιαδήποτε άλλη εποχή του χρόνου- έφτασε στα δημοσιογραφικά γραφεία: άλλη μια αρκούδα σκοτώθηκε, σε τροχαίο στην Ελάτη Τρικάλων αυτή τη φορά. Γενάρη μήνα όμως δεν θα έπρεπε να κοιμούνται αντί να περιφέρονται στους δρόμους της Θεσσαλίας τέτοια ζώα; «Θα έπρεπε, αλλά λόγω των ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν για την εποχή στις ορεινές περιοχές βρίσκονται ακόμη σε κινητικότητα» αναφέρει η κυρία Ηλιάνα Μπουσιάκη από την περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ».
Το δυστύχημα καθώς και το γεγονός ότι βρέθηκαν υπολείμματα τροφής στο στομάχι του ζώου αποδεικνύουν ότι οι αρκούδες δεν έχουν φωλιάσει για τον χειμέριο ύπνο τους. Το διαπίστωσαν και οι επιστήμονες των οργανώσεων «Καλλιστώ» και «Αρκτούρος» έπειτα από έρευνες που πραγματοποίησαν σε περιοχές της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας με σχετικά μεγάλα υψόμετρα και κοντά σε περιοχές φωλιάσματος.
«Ευελπιστούμε στην έλευση του χειμώνα έστω και με καθυστέρηση προκειμένου η καφέ αρκούδα να φωλιάσει και να αναπαραχθεί φυσιολογικά» λέει η κυρία Μπουσιάκη. Οι αρκούδες στην Ελλάδα πέφτουν σε χειμέριο λήθαργο τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου και ξυπνούν ΜάρτιοΑπρίλιο. «Τα ζώα υπόκεινται σε σοβαρή διαταραχή του βιολογικού τους κύκλου λόγω των κλιματικών αλλαγών και παράλληλα συνεχίζουν να εκτίθενται σε ανθρωπογενείς απειλές κάθε είδους,συνθήκες που αποδυναμώνουν έτι περαιτέρω τον πληθυσμό των αρκούδων στη χώρα μας, δυσχεραίνοντας τις συνθήκες επιβίωσής τους» τονίζει η κυρία Μπουσιάκη.
Εξαιτίας των υψηλών για την εποχή θερμοκρασιών, όπως σημειώνει η ίδια, οι αρκούδες δεν μπορούν να κοιμηθούν και εξαντλούνται αναζητώντας τροφή, μάταια όμως καθώς τα οπωροφόρα δέντρα δεν έχουν ακόμη καρποφορήσει.
▅ Ξεγελάστηκαντα δέντρα
Πολλά από αυτά ωστόσο έχουν ήδη ανθίσει! Σύμφωνα με τον καθηγητή Δενδροκομίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Μιλτιάδη Βασιλακάκη ο ήπιος χειμώνας έχει επιπτώσεις σε ορισμένες δεντροκαλλιέργειες. Οπωροφόρα τα οποία έχουν μικρές απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες, όπως οι ροδακινιές, βγήκαν από τον «λήθαργο» και άνθισαν. «Αν τώρα έρθει ένας παγετός θα φέρει μεγάλες καταστροφές. Τα άνθη θα χαθούν διότι έχουν χάσει την αντοχή τους στις χαμηλές θερμοκρασίες. Φοβόμαστε ιδιαίτερα τους παγετούς του Μαρτίου γιατί καταστρέφουν άνθη και οφθαλμούς» εξηγεί ο καθηγητής. Εκτός από τις ροδακινιές, τον ίδιο κίνδυνο διατρέχουν και ορισμένες καλλιέργειες δαμασκηνιάς και αχλαδιάς που έχουν και αυτές ανθίσει.
Οσο για τα υπόλοιπα είδη δεντροκαλλιεργειών τα οποία έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε χαμηλές θερμοκρασίες (δηλαδή χρειάζονται θερμοκρασίες κάτω των 7 βαθμών Κελσίου για μεγάλο χρονικό διάστημα) προβλέπεται ότι δεν θα ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους και θα έχουν μειωμένη καρποφορία. «Η aurora βερικοκιά, ορισμένες μηλιές και άλλα οπωροφόρα χρειάζονται τουλάχιστον 1.200 ώρες με χαμηλές θερμοκρασίες για να έχουν μια καλή παραγωγή» λέει ο κ. Βασιλακάκης.
▅ Οφέλη γιατα λαχανικά
Ενας θερμός χειμώνας έχει και τα πλεονεκτήματά του. Οι παραγωγοί λαχανικών τρίβουν τα χέρια τους διότι φέτος δεν αντιμετώπισαν ζημιές από παγετούς. Το ίδιο και οι καλλιεργητές θερμοκηπίων στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα διότι το κόστος της θέρμανσης ήταν μικρό με συνέπεια να μειωθεί σημαντικά και το κόστος παραγωγής.
Εντούτοις, όπως αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Λαχανοκομίας στη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ κ. Α. Σιώμος οι υψηλές θερμοκρασίες Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου (ως αυτή τη στιγμή) είχαν επιπτώσεις στην παραγωγή μπρόκολου. «Σε κάποιες όψιμες ποικιλίες που απαιτούν αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες για να κάνουν καλής ποιότητας ανθοκεφαλή καταγράφεται υποβάθμιση στην ποιότητα» επισημαίνει. Επίσης, σύμφωνα με τον καθηγητή, ο ήπιος χειμώνας περιόρισε τον κύκλο της καλλιέργειας καθώς χρειάστηκαν λιγότερες μέρες από τη σπορά ως τη συγκομιδή. «Αυτό δεν είναι αρνητικό αλλά χάλασε τον προγραμματισμό των παραγωγών. Γενικότερα, το πρόγραμμα διαφοροποιήθηκε σε όλα τα χειμερινά είδη-λάχανα, κουνουπίδια, μπρόκολα κ.ά. Για παράδειγμα, ένας αγρότης που είχε βάλει 100 στρέμματα λάχανα, υπολόγιζε να τα μαζέψει μετά τις 20 Φεβρουαρίου οπότε υπάρχει κενό στην αγορά με στόχο να πάρει καλές τιμές. Τώρα θα αναγκαστεί να τα πουλήσει έναν μήνα νωρίτερα σε χαμηλότερες τιμές» σημειώνει ο κ. Σιώμος.
▅ Η παραγωγή σ παραγγιών
Ερωτηματικό παραμένει η εξέλιξη της παραγωγής σπαραγγιού η οποία ξεκινάει στις αρχές Μαρτίου. Από την εμπειρία των τελευταίων ετών οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όσο πιο υψηλές είναι οι θερμοκρασίες την περίοδο Νοεμβρίου- Ιανουαρίου τόσο σοβαρότερα αποδεικνύονται τα προβλήματα στη συνολική παραγωγή και στην ποιότητα του σπαραγγιού.
Επίσης, οι υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν και τις προσβολές των φυτών από βακτήρια και έντομα. Αυτή την περίοδο στις καλλιέργειες λάχανου παρατηρείται έξαρση σε προσβολές από βακτήρια και από ένα έντομο, το Ηellula undalis. Πριν από λίγα χρόνια το συγκεκριμένο έντομο ήταν άγνωστο στη χώρα μας, η άνοδος της θερμοκρασίας όμως το έφερε στα μέρη μας, όπου εγκαταστάθηκε ελλείψει φυσικών εχθρών.
▅ «Εισαγόμενοι» ε ισβολείς
Στην καρδιά του χειμώνα κουνούπια και κατσαρίδες- ειδικά οι μικρές και ανοιχτόχρωμες Βlatella germanica- ζουν και... βασιλεύουν. «Κουνούπια υπάρχουν και τον χειμώνα, αλλά φέτος είναι σαφώς περισσότερα. Σοβαρότερο είναι το πρόβλημα με τις κατσαρίδες» τονίζει ο κ. ΠάνοςΠετράκης, από τοΙνστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων στο Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας (ΕΘΙΑΓΕ).
Ωστόσο, όσο ενοχλητικά κι αν είναι αυτά τα δύο έντομα, οι επιστήμονες ανησυχούν περισσότερο για άλλους «εισαγόμενους» εισβολείς σε δασικά οικοσυστήματα και καλλιέργειες. Τα τελευταία χρόνια η εισβολή εντόμων από άλλες χώρες έχει αυξηθεί εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών ή της εισαγωγής φυτών. Ετσι, σημαντικά είδη ελληνικών φυτών κινδυνεύουν, όπως για παράδειγμα οι φοίνικες από το «κόκκινο ρυγχωτό σκαθάρι» ή οι ευκάλυπτοι και ορισμένα εσπεριδοειδή από το Gonipterus scutellatus.
Μειώνονται δραματικά οι παγωμένες νύχτες
Ο περασμένος μήνας ήταν ένας από τους δύο πιο θερμούς Δεκεμβρίους των τελευταίων 112 ετών. Πιο ζεστός ήταν ο Δεκέμβριος του 1960 (μέση θερμοκρασία 14,1 βαθμούς Κελσίου) και ακολουθεί ο φετινός (μέση θερμοκρασία 13,6 βαθμούς). Αυτά προέκυψαν από την επεξεργασία των ιστορικών δεδομένων (1897-2009), του μετεωρολογικού σταθμού στο Θησείο για τον μήνα Δεκέμβριο που έκανε η ερευνήτρια του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών κυρία Δήμητρα Φουντά.
Τον φετινό Δεκέμβριο η μέση μέγιστη θερμοκρασία ήταν 16,8 βαθμοί Κελσίου. Οι μεγαλύτερες μέσες μέγιστες θερμοκρασίες Δεκεμβρίου είχαν καταγραφεί το 1960 (17,5 Κελσίου) και το 1981 (17 βαθμοί Κελσίου). Οσο για τις ελάχιστες θερμοκρασίες Δεκεμβρίου, οι υψηλότερες που έχουν παρατηρηθεί σύμφωνα με τα αρχεία του Αστεροσκοπείου είναι 11,5 βαθμοί το 1960, 11,2 βαθμοί το 1916 και 11,1 βαθμοί το 2009. Τα χειρότερα πάντως σύμφωνα με τους επιστήμονες δεν έχουν έρθει ακόμη. Οπως προέκυψε από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΝSΕΜΒLΕS, στην Ελλάδα οι μέγιστες θερμοκρασίες του χειμώνα αναμένεται να αυξηθούν κατά 1,5-2 βαθμούς Κελσίου στην ηπειρωτική χώρα τα έτη 2021-2050 και 3-4,5 βαθμούς την περίοδο 2071-2100. Εξίσου σημαντικές προβλέπεται ότι θα είναι και οι αλλαγές στις χαμηλότερες θερμοκρασίες. Ο επιστημονικός υπεύθυνος του ΕΝSΕΜΒLΕS στη χώρα μας, ο δρ Χρ. Γιαννακόπουλος, κύριος ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, επισημαίνει βασιζόμενος στα αποτελέσματα των επιστημονικών μοντέλων ότι το διάστημα 2021-2050 θα αυξηθούν κατά 1-2 βαθμούς και την τριακονταετία 2071-2100 κατά 3-4 βαθμούς. Σύμφωνα με τον ίδιο, ιδιαιτέρως ανησυχητική είναι η τάση μείωσης των νυχτών παγετού που διαφαίνεται. Εκτιμάται ότι οι νύχτες παγετού θα περιοριστούν κατά 15-20 ημέρες την περίοδο 2021-2050 και 30-40 ημέρες το διάστημα 2071-2100.
