Ο Ηλίας Τσέχος είναι ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες ποιητές. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την ζωή του ποιητή έτσι όπως την βιώνει τα τελευταία δέκα χρόνια αποτραβηγμένος στην γενέτειρά του στο όρος Βέρμιο. Ο ποιητής μας ανοίγει την καρδιά του με ειλικρίνεια και εξομολογητική διάθεση. «Ναι ή όχι η ζωή επανάληψη. Δεν αγαπώ τις επαναλήψεις. Καλώ το παρελθόν όπως με καλεί το μέλλον. Πίνοντας τον καφέ πικρό, όπως πικρή είναι η ζωή, μη σας γελά η ζάχαρη»
Είναι μια ιδιόμορφη ταινία έξω από την τηλεοπτική λογική των γνωστών αφιερωμάτων όπως συνήθως παρουσιάζουν τα πορτραίτα πνευματικών δημιουργών. Πολλά από τα ποιήματα του ποιητή, που περιλαμβάνονται στην ταινία, γεννήθηκαν στην εξέλιξή της και ήσαν έμπνευση της στιγμής σε πραγματικό χρόνο. Ο κινηματογραφικός φακός γίνεται συμμέτοχος και συνένοχος στην αυθόρμητη καλλιτεχνική δημιουργία, κάτι που χαρακτηρίζει την μοναδικότητα της κινηματογραφικής τέχνης του ντοκιμαντέρ. Η ταινία αρχικά δεν σχεδιάστηκε για κάτι τέτοιο. Αυτό προέκυψε στην πορεία. Οι ταινίες μου στην έναρξη των γυρισμάτων σπάνια έχουν σενάριο αλλά μόνο την ιδέα του θέματος. Το σενάριο διαμορφώνεται κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Τα απρόοπτα και αληθινά στοιχεία της στιγμής σχηματίζουν εν τέλει την δομή της ταινίας, αρκεί να έχει κανείς μάτια να βλέπει κι αυτιά να ακούει. Το δυσκολότερο εγχείρημα στην ταινία ήταν πώς να αποδοθούν τα ποιήματα ως οπτικά αναγνώσματα. Πώς η έμπνευση της στιγμής, που είναι μια εσωτερική διαδικασία του ποιητή, θα γίνει εικόνα. Ήθελα να αποφύγω την άχαρη και αντικινηματογραφική διαδικασία να βλέπεις τον ποιητή μ’ ένα βιβλίο μπροστά στην κάμερα να διαβάζει τα ποιήματά του. Από την άλλη πώς μπορείς να αποδώσεις την ποίηση με εικόνες; Στην προκειμένη περίπτωση είχαμε την δυνατότητα να κινηθούμε με τον ποιητή στους χώρους έμπνευσής του και να αταγράψουμε κάθε του κίνηση, συναισθήματα, σκέψεις. Αυτή η διαδικασία μας επιτρέπει να γίνουμε κοινωνοί του ποιητικού λόγου.
Το αποτέλεσμα, μάλλον, μας δικαιώνει. Η ταινία τελικά δεν χάνει την ζωντάνια της, τον αυθορμητισμό της και κυλά σαν γάργαρο νερό του Βερμίου, όπως οι χορευτικές φιγούρες ενός Σειληνού που ο μύθος θέλει να τριγυρνά στο βουνό και να χορεύει. Το ίδιο αυθόρμητος κι ο ποιητής, πηγαίος, αυτοσαρκαστικός, δεν θα διστάσει να ακολουθήσει τα βήματα του Σειληνού σ’ έναν ξέφρενο χορό που σε απογειώνει και παράλληλα σε κρατά στη γη. Σημειωτέο ότι ο ποιητής στα νιάτα του ήταν ένας από τους καλλίτερους χορευτές των παραδοσιακών χορών της Δώρας Στράτου.
ΗΛΙΑΣ ΤΣΕΧΟΣ - Οδοιπορικό
Ναι ή όχι, η ζωή επανάληψη. Δεν αγαπώ τις επαναλήψεις. Καλώ το παρελθόν όπως με καλεί το μέλλον.
Βγήκα στο δρόμο με μια ψευτοβαλίτσα, αρχίζοντας επειγόντως η απόδραση. Στην εθνική οδό, οτοστόπ! Από Θεσσαλονίκη – λιμήν χαμένων ονείρων – προς Αθήνα, ακλόνητος πως δε βασιλεύει ο ήλιος εκεί. Ρομαντισμός και ρεαλισμός, λυρισμός στην ταυτότητα.
Το θέατρο ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΔΩΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ στο λόφο Φιλοπάππου. Από το 1977 και για δέκα χρόνια, καλοκαιρινούς μήνες, χορεύαμε, ιδρώναμε ασταμάτητα, κάθε βράδυ. Το θέατρο γεμάτο. Η Δώρα Στράτου σφριγηλή, παρουσίαζε σε ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά το πρόγραμμα ζωντανά, καταχειροκροτούμενη.
Είχε τα βιβλία μου σχεδόν προσκεφάλι. «Τυχεροί όσοι σε διαβάζουν Τσέχο…» έλεγε.
ΕΡΗΜΗ ΑΛΗΘΕΙΑ Διογένης 1978, ΤΑΓΜΕΝΑ Διογένης 1980, ΔΑΦΝΕ ΠΟΤΑΜΕ Διογένης 1981. Τον εκδοτικό οίκο διευθύνει ο Κώστας Κουλουφάκος. Ο μέγας, χαμηλών τόνων, ανήρ, λατρεύοντας κυριολεκτικά την ποίηση. Είναι ο υπαίτιος και των ποιήσεων μου. Πολλά έτη ενεργούς φιλίας, περισσότερα διδασκαλίας. Όταν του έλεγα, έγραψαν για το βιβλίο τάδε, παρουσίασαν την έκδοση του βιβλίου εκεί, κρατώ αρχείο, απαντούσε: «Τσέχο, δεν τα χρειάζεσαι αυτά! Χαρτομάνι είναι. Μακρυά…»
ΑΝΘΕΜΙΑ Κέδρος 1982, ΤΑ ΠΑΘΗ ΠΟΥ ΦΟΡΑΣ Θεωρία 1983, ΦΩΝΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΜΥΘΟΙ ΣΓΟΥΡΟΙ, ΑΠΡΟΟΠΤΗ ΥΛΗ, Ηριδανός 1985, ΔΙΩΡΟΦΟ ΜΕΛΛΟΝ Σύγχρονη Εποχή 1988. Εξαντλημένα δεκαετίες τώρα, αναμένοντας η ΕΡΗΜΗ ΑΛΗΘΕΙΑ την δ΄έκδοση.
Ένα βράδυ καλοκαιριάτικο, 1980, στο θέατρο ΔΩΡΑ ΣΤΡΑΤΟΥ, καταφθάνει ο Γιάννης Τσαρούχης. Σχεδιαστής αρκετών λαϊκών κουστουμιών. Στο τέλος της παράστασης μας περιμένει στη σκηνή, μας κολακεύει, μας χαιρετά όλους, φτάνει μπρος μου…«Εσύ ποιος είσαι;» ρωτά, «χορεύεις λάμποντας». Υποκλίθηκα. Ξαναήρθε… «Τσέχο θέλω να σε ζωγραφίσω». Δε συνέβη, δε θυμάμαι τους λόγους, μα δώρισε σχέδιά του για το εξώφυλλο του γ’ βιβλίου ΔΑΦΝΕ ΠΟΤΑΜΕ 1981. Ανηφορούσα, θυμάμαι, προς Μαρούσι, για το σπίτι του. Κρατούσα εντυπωσιακό μπουκέτο από ηλίανθους…Του έδωσα τα… χειρόγραφα της συλλογής. «Εσύ βόσκησε» μου λέει, αποσύρεται...
Ρούφαγα τους πίνακες του… εμφανίζεται χαμογελώντας «Τσέχο, χορεύεις σπουδαία, ωραίο το μπουκέτο, όμως τα ποιήματά σου τα καλύτερα…»
Κάθισε στην καρέκλα σχεδιάζοντας τρεις, τέσσερις προτάσεις για το εξώφυλλο.
Δεν περιγράφεται η χαρά. Μια φορά μου είπε ναι η ποίηση κι εκεί έμεινα!
Ο Γιάννης… Ο Γιάννης Ρίτσος, στους μεγίστους ο μέγιστος. Αρχίσαν οι συνομιλίες μας αφού έστειλα το βιβλίο ΤΑΓΜΕΝΑ. Ενθουσιασμένος… εγώ να τα΄χω χαμένα… το ποίημα ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΙ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΙ σχεδόν το έχει μάθει… το απαγγέλλει συνεχώς, ανελλιπώς. Λατρεμένος άνθρωπος, μεγάλη
καρδιά, μαχητής νικηφόρος.
Δώρα Στράτου, Κώστας Κουλουφάκος, Γιάννης Τσαρούχης, Γιάννης Ρίτσος, τα μεγάλα βραβεία.
Εργάζομαι δύο χρόνια στις εκδόσεις Κέδρος με την αλησμόνητη Νανά Καλλιανέση, τα βράδια χόρευα…
Έφυγα για Ελβετία. Θέλαν Ζορμπά στο τσίρκο NOCK. Τρία εργασιακά έτη, διδάσκοντας παράλληλα ελληνικούς χορούς στη Ζυρίχη, στη Βασιλεία, στη Βέρνη, στη Βιέννη… Δε φυλακίστηκα στα χρυσά κλουβιά της Κεντρικής Ευρώπης.Δεκαετία του ’90. Επιστροφή στην Αθήνα. Χάσαμε πολλούς ρυθμούς, πολλές καθημερινότητες. Αγώνας επανάκτησης … για αναγνώσεις φορούμε οματογυάλια.
Σκληρούς κανόνες επιβάλλει η επιβίωση. Μπαίνουμε στον κινηματογράφο… δια πυρός και σιδήρου… ημεροκάματα από ρόλους.
Κορυφαίοι σκηνοθέτες, Αγγελόπουλος, Κούνδουρος, Σμαραγδής, Ψαρράς, Χαραλαμπόπουλος, Ρακιτζής Ζερβουλάκος, Χούρσογλου κι άλλοι κι άλλοι…
Φωτεινές φιλίες με τους: Γεράσιμο Λουκάτο, Μυρτώ Λιάττη, Νίκο Χουρδάκη, αγαπημένες φιλίες με τη Ντένη Βαχλιώτη, Αγγελική Κόττη, Ζωή Ζαφειροπούλου…
Με τον Τάσο Γκρούς μελοποιούμε φιλίες, μουσικά μελλούμενα, λατρεύει την ποίηση...
Οι Στέλιος Καραγιάνης, Γιώργος Μπασδέκης, Αθηνά Παπαδάκη, Γιάννης Κοντός, Γιώργος Μαρκόπουλος, Χριστόφορος Λιοντάκης, Θανάσης Νιάρχος, Δημήτρης Αλεξίου, Κώστας Μαυρουδής,Γιώργος Ζιώβας, Θανάσης Κωσταβάρας κι άλλοι κι άλλοι… ένα υγιές ποιητικό σώμα…
